O insulinooporności mówi się coraz więcej. Stoi za tym fakt, że zaburzenie to jest rozpoznawane i coraz większej liczby osób. Jest to stan obniżonej wrażliwości organizmu na działanie insuliny. Prowadzi to do szeregu nieprawidłowości w funkcjonowaniu komórek, tkanek i narządów. Zobacz, co to jest insulinooporność, jakie są jej przyczyny, objawy i leczenie.
Insulinooporność jest ściśle związana z insuliną. Jest to hormon produkowany przez trzustkę, a dokładniej przez komórki beta wysp Langerhansa zlokalizowane w miąższu tego narządu. Jego wydzielanie zaczyna się, gdy wzrasta stężenie glukozy we krwi po posiłku. Dzięki insulinie cząsteczki glukozy mogą wnikać do wnętrza komórek. Tym samym możliwe jest utrzymywanie odpowiedniego poziomu cukru we krwi.
Czym jest insulinooporność?
Jest zaburzeniem metabolicznym, które charakteryzuje się nieprawidłową odpowiedzią tkanek na działanie insuliny. Insulinooporność występuje w dwóch postaciach:
- wątrobowej – nasila się glukoneogeneza i produkcja trójglicerydów,
- obwodowej – tkanka mięśniowa i tkanka tłuszczowa nie są wrażliwe na insulinę.
W przypadku insulinooporności nie dochodzi do żadnych zaburzeń w produkcji insuliny. Jej poziom może być jednak zbyt wysoki, ponieważ organizm nie potrafi jej wykorzystać. Z tego powodu może dochodzić do podwyższenia poziomu glukozy we krwi. Insulinooporność jest jednym z czynników predysponujących do wystąpienia cukrzycy typu 2 (u ciężarnych z insulinoopornością może rozwinąć się cukrzyca ciążowa).
Objawy insulinooporności
Przez bardzo długi czas insulinooporność może przebiegać bezobjawowo. Problemy pojawiają się, gdy zaburzenie nasila się. Możliwe objawy insulinooporności to:
- podwyższenie poziomu cholesterolu we krwi,
- podwyższony poziom glukozy we krwi,
- zwiększone stężenie kwasu moczowego,
- nadmiar tkanki tłuszczowej i trudności z jego zredukowaniem,
- wahania nastroju,
- zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
- problemy z płodnością,
- przewlekłe zmęczenie i brak energii,
- napady wilczego głodu,
- zwiększona ochota na posiłki zawierające węglowodany,
- bóle głowy,
- problemy z koncentracją i drażliwość.
Insulinooporność często występuje wraz z innymi zaburzeniami. Towarzyszą jej m.in. nadciśnienie tętnicze, otyłość, zespół policystycznych jajników (PCOS), nadczynność lub niedoczynność tarczycy. Wówczas obecne są też ich charakterystyczne objawy.
Insulinooporność – przyczyny
Przyczyny tego schorzenia są złożone. Główną z nich jest nagromadzenie się tłuszczu we wnętrzu komórek. Prowadzi to do zaburzeń w ich funkcjonowaniu oraz zmniejszenia liczby receptorów insulinowych. Czynniki ryzyka insulinooporności to: otyłość, brak aktywności fizycznej, niezdrowa dieta, nadmiar kortyzolu, niedobór witaminy D. Schorzenie może mieć też podłoże genetyczne.
Diagnostyka i leczenie insulinooporności
Zaburzenia gospodarki węglowodanowej można rozpoznać w badaniach laboratoryjnych krwi. Dlatego wystąpienie niepokojących objawów trzeba skonsultować z lekarzem. Po przeprowadzeniu wywiadu wyda skierowanie na testy diagnostyczne.
Aby rozpoznać insulinooporność wykonuje się doustny test obciążenia glukozą (inaczej doustny test tolerancji glukozy). Badanie polega na pobraniu krwi na czczo w celu określenia stężenia cukru we krwi. Następnie pacjentowi podawany jest do wypicia wodny roztwór z 75 g glukozy. Po upływie 60 minut i 120 minut ponownie pobierana jest krew. Test doustnego obciążenia glukozą najczęściej przeprowadza się razem z tzw. krzywą insulinową. Przebiega ono tak samo, ale jednocześnie sprawdzane jest stężenie insuliny we krwi (na czczo oraz po 60 i 120 minutach po spożyciu glukozy).
Zdarza się, że lekarz zleca tylko wykonanie badania stężenia glukozy i insuliny we krwi na czczo. Na podstawie wyników oblicza współczynnik HOMA-IR.
Warto przy tym zaznaczyć, że obecnie nie ma jasnych standardów dotyczących diagnostyki insulinooporności. Za najbardziej wiarygodną uznawana jest metoda klamry metabolicznej. Polega ona na jednoczesnym podawaniu pacjentowi glukozy i insuliny we wlewie dożylnym. Jednak jest ona wykorzystywana głównie w badaniach naukowych.
Jak leczyć insulinooporność? Jednym z najważniejszych elementów terapii jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Nadmiernie rozwinięta tkanka tłuszczowa trzewna zwiększa odporność tkanek na insulinę. W redukcji masy ciała pomaga wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej, a także zmiana sposobu odżywiania się. Należy ograniczyć węglowodany proste. Dobrze sprawdza się dieta o niskim indeksie glikemicznym, ponieważ nie stymuluje ona nadmiernego wydzielania insuliny.
W terapii wykorzystuje się również metody farmakologiczne. Skutecznym lekiem przy insulinooporności jest metformina. Środek ten zwiększa wrażliwość na insulinę, wspiera redukcję masy ciała oraz obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów.
Podsumowanie
Insulinooporność jest zaburzeniem związanym z wykorzystywaniem insuliny przez komórki organizmu. Jest to jeden z czynników predysponujących do rozwoju cukrzycy typu 2. W leczeniu można stosować leki, jednak najważniejsze są działania niefarmakologiczne: zdrowa dieta, aktywność fizyczna, redukcja masy ciała.
Źródła
- L. Napiórkowska, E. Franek, Insulinooporność a stan przedcukrzycowy, “Postępy Nauk Medycznych” 2017 nr 30, s. 84-88.
- E. Sutowska, Jak prawidłowo rozpoznać insulinooporność – czy i jak leczyć?, “Medycyna po Dyplomie” 2017 https://podyplomie.pl/medycyna/26808,jak-prawidlowo-rozpoznac-insulinoopornosc-czy-i-jak-leczyc (dostęp 02.03.2022).
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
