Osobowość borderline charakteryzuje się występowaniem wahań nastroju, napadów gniewu, silnymi emocjami i uczuciem pustki. Stan emocjonalny osoby objętej tym zaburzeniem jest niestabilny i ciągle się zmienia. Dodatkowo obecne jest całe spektrum objawów psychicznych, ale też fizycznych. Zobacz, jak wygląda postępowanie w przypadku rozpoznania osobowości borderline.
Borderline nie jest chorobą. Jest ono kwalifikowane jako zaburzenie psychiczne, a dokładniej – zaburzenie osobowości. Jest to grupa problemów ściśle związane z zachowaniem, ale też cechami charakterologicznymi, przeżywaniem siebie oraz wzorcami relacji z otaczającym środowiskiem. Są one mocno utrwalone – na tyle, że utrudniają prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie. Osoba nimi objęta nie potrafi dostosować się do zmian i określonych sytuacji. Kieruje się stałym wzorcem charakteru, w którym prezentowane są powszechnie występujące cechy, ale w znacznym nasileniu.
Borderline – charakterystyka zaburzenia
Zaburzenia osobowości typu borderline (BDB – borderline personality disorder) to problem psychiczny, który charakteryzuje się impulsywnymi i skrajnymi zachowaniami oraz emocjami. Termin ten został wprowadzony w połowie XX wieku przez amerykańskiego psychiatrę, Roberta Knighta. Służył do opisania osób, u których nie można było zdiagnozować nerwicy, ani zaburzeń schizofrenicznych. Borderline jest określany także jako osobowość z pogranicza lub osobowość chwiejna emocjonalnie.
Częstość występowania zaburzeń osobowości typu borderline jest uznawana za stosunkowo dużą. Szacuje się, że jest nim objęte 1–2% populacji (niektórzy autorzy podają, że jest to 2,8%). Zdecydowana większość przypadków to kobiety – aż 75%. Wraz z borderline mogą występować inne zaburzenia psychiczne (m.in. zaburzenia odżywiania, uzależnienia).
Osobowość borderline ujawnia się dosyć wcześnie. Pierwsze objawy można zaobserwować już w okresie dojrzewania lub we wczesnej dorosłości. Prawdopodobnie jest to związane z usamodzielnianiem się oraz wchodzeniem w różnego rodzaju relacje społeczne (zwłaszcza bliższe związki emocjonalne).
Zaburzenie osobowości borderline charakteryzują się szeregiem objawów. Dotyczą one zachowania, nastawienia i przekonań. Ich główną cechą jest niestabilność:
- emocjonalna,
- w relacjach interpersonalnych,
- w ocenie własnej osoby.
Objawy związane z osobowością borderline to:
- zaburzenia tożsamości (m.in. za niska lub za wysoka samoocena, problem z identyfikacją seksualną, zaburzona kariera),
- lęk przed odrzuceniem i zbyt silną relacją z drugą osobą,
- stany lękowe,
- obniżenie nastroju,
- impulsywność (przejawia się jako agresja, ryzykowne zachowania seksualne, używki),
- eskalowanie stanów uczuciowych,
- odczuwanie przeważnie negatywnych emocji (m.in. niezadowolenie, gniew),
- uczucie pustki,
- przemijające stany psychotyczne (m.in. urojenia),
- objawy somatyczne (m.in. ból, dolegliwości neurologiczne).
Osoby z osobowością borderline często odbierają innych ludzi jako dobrych lub złych. Skupiają się wyłącznie na cechach pozytywnych lub negatywnych. Dlatego często zmieniają swoje postawy wobec poszczególnych osób – od przesadnej idealizacji do nienawiści.
Osoby z borderline mogą podejmować próby samobójcze. Dochodzi do nich w momencie sytuacji kryzysowej (np. nagłego spadku nastroju lub utraty). Oprócz tego obecne są zachowania autodestrukcyjne (np. samookaleczanie się). Dane wskazują, że nawet 3–10% osób objętych tym zaburzeniem popełniło samobójstwo.
Przyczyny i diagnostyka osobowości borderline
Przyczyny borderline są związane z działaniem kilku czynników. Za najważniejszy z nich uważa się zaniedbanie przez rodziców (lub tylko jednego z nich). Ryzyko wzrasta u osób, które w dzieciństwie były maltretowane, wykorzystywane seksualnie, nadmiernie krytykowane. Również doświadczenie traumy lub stresującego wydarzenia (także w okresie nastoletnim lub we wczesnej dorosłości) może przyczynić się do rozwoju zaburzeń osobowości.
Jak rozpoznać borderline?
Diagnozowaniem osobowości z pogranicza zajmuje się psychiatra. Osoba z podejrzeniem zaburzeń musi spełnić kryteria diagnostyczne ICD-10 lub DSM-V. Lekarz opiera się na wywiadzie z pacjentem, w którego czasie może zastosować dodatkowe narzędzia, składające się z zestawów odpowiednio skonstruowanych pytań.
Leczenie osobowości borderline
Osoba, u której zostały rozpoznane zaburzenia borderline, powinna poddać się leczeniu. Składa się ono z:
- farmakoterapii,
- psychoterapii.
Celem farmakoterapii jest złagodzenie objawów. Stosuje się leki przeciwdepresyjne, stabilizujące nastrój lub przeciwpsychotyczne. Psychoterapia może być prowadzona w różnych nurtach. Za najbardziej skuteczne uważa się:
- psychoterapię psychoanalityczną,
- terapię skoncentrowaną na przeniesieniu,
- terapię dialektyczno-behawioralną.
Leczenie zaburzeń osobowości zazwyczaj jest trudne i długotrwałe. Pacjenci często je przerywają. W trudnych przypadkach wskazana jest hospitalizacja.
Podsumowanie
Osoby z pogranicznym zaburzeniem osobowości charakteryzują się niestabilnym zachowaniem i emocjami. Często przejawia się to w zachowaniach autodestrukcyjnych, nadużywaniu substancji psychoaktywnych i wahaniami nastroju. W leczeniu stosuje się psychoterapię i farmakoterapię. Terapia zwykle jest trudna i długotrwała.
Źródła:
- I. Niedźwiedzka, Co to jest osobowość borderline?, “Psychiatria po Dyplomie” 2017, nr 3, https://podyplomie.pl/psychiatria/27471,co-to-jest-osobowosc-borderline (dostęp 03.12.2021).
- Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10.
- I. Krupka-Matuszczyk, M. Matuszczyk, Psychiatria. Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2007.
- A. Bilikiewicz, Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
Autorka
Angelika Janowicz– absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
