Ból brzucha jest powszechnym objawem, który może wskazywać na poważne nieprawidłowości w obrębie jamy brzusznej, ale często jest jedynie wynikiem niegroźnych zaburzeń metabolicznych, zatrucia, stresu czy menstruacji. Chociaż dyskomfort może być dokuczliwy, często jesteśmy w stanie złagodzić ból w domowych warunkach bez podejmowania dodatkowych działań. Wyjątkowo nagły i silny ból brzucha powinien być natomiast zawsze sygnałem ostrzegawczym i zostać skonsultowany z lekarzem, ponieważ może sygnalizować ostre zaburzenia lub zmiany.
Możliwych przyczyn bólu brzucha jest wiele, skąd wiedzieć zatem co on oznacza? Precyzyjne określenie, skąd dochodzi ból w sytuacjach niestandardowych może być trudne, jednak wiedza na temat lokalizacji narządów jamy brzusznej może okazać się pomocna w orientacyjnym poznaniu źródła problemu, przed zwróceniem się do specjalisty. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, co może oznaczać ból w zależności od miejsca, w którym występuje, a także kiedy ból brzucha wymaga pilnej konsultacji z lekarzem oraz jak złagodzić ból o umiarkowanym nasileniu w domu.
Z artykułu dowiesz się:
- Ból brzucha – skąd się bierze?
- Ból brzucha – jakie są jego rodzaje?
- Co oznacza ból brzucha w zależności od jego lokalizacji?
- Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
- Jak złagodzić ból brzucha w domu?
Ból brzucha – skąd się bierze? Czy jest objawem wyłącznie chorób układu pokarmowego?
Ból brzucha to nieswoisty (wieloznaczny) objaw zaburzeń i chorób narządów jamy brzusznej (m.in. żołądka, jelit, wątroby, trzustki), ale nie tylko. Ból brzucha może sygnalizować także choroby spoza układu pokarmowego. W wielu przypadkach przyczyną bólu są problemy w obrębie układu moczowego i płciowego (np. kolka nerkowa, zapalenie jajowodów, ciąża pozamaciczna), układu krążenia (np. zawał mięśnia sercowego) czy układu oddechowego (np. zapalenie opłucnej).
Ból brzucha nie zawsze dotyczy tylko zmian rozpoznanych organicznie, to znaczy nieprawidłowości wykrytych w badaniach obrazowych czy laboratoryjnych. Istnieją zaburzenia czynnościowe, polegające na zwiększonej wrażliwości narządów trzewnych oraz wzmożonej aktywności mięśni gładkich tych narządów. Pacjent odczuwa wtedy dyskomfort, mimo że badania nie wykazują zmian wewnątrz organizmu.
Ból brzucha o podłożu psychosomatycznym
Na ból brzucha narażone są także osoby zmagające się z przewlekłym stresem oraz innymi trudnymi emocjami. Funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego i pracy żołądka czy jelit są ze sobą powiązane, dlatego długotrwałe narażenie na stres może powodować niekontrolowane skurcze mięśni gładkich w jamie brzusznej, wywołujące dolegliwości bólowe, a także biegunkę, wzdęcia czy zaparcia.
Incydentalne pojawianie się bólu brzucha w przypadku narażenia na stresującą sytuację jest naturalnym objawem organizmu i nie powinno być powodem do obaw. Problemem jest chroniczny stres, który negatywnie wpływa na zdrowie i może prowadzić do rozwoju zaburzeń czynnościowych o podłożu psychosomatycznym, jak np. zespołu jelita drażliwego, zaburzeń czynnościowych jelit czy nerwicy żołądka.
Jak określić rodzaj bólu brzucha?
Do opisu bólu brzucha stosuje się przyjętą terminologię, która pomaga określić rodzaj bólu w zależności od jego charakteru i nasilenia.
Ze względu na czas trwania bólu można podzielić go na ostry (nagły) i przewlekły (stały). Ostry ból brzucha pojawia się nagle i bardzo szybko narasta. W większości przypadków jest sygnałem rozwoju chorób o ostrym przebiegu, przez co wymaga pilnej konsultacji, diagnostyki i leczenia. Ostry ból brzucha może sygnalizować między innymi niedrożność mechaniczną jelit, zapalenie wyrostka robaczkowego czy zapalenie trzustki.
Przewlekły ból brzucha trwa od kilku dni do nawet kilku lat i może wynikać z chorób zarówno narządów jamy brzusznej, jak i klatki piersiowej. Przewlekłe bóle brzucha mogą też powodować zaburzenia metaboliczne lub endokrynologiczne. Do najczęstszych przyczyn przewlekłego bólu brzucha należy np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba wrzodowa żołądka, przewlekłe zapalenie trzustki czy nowotwory organów jamy brzusznej. Przyczyną tego rodzaju bólu mogą być też choroby wynikające z zaburzenia motoryki jelit, jak np. zespół jelita drażliwego.
Ze względu na charakter i natężenie bólu, można rozróżnić go także na:
- palący (np. w chorobach przełyku),
- tępy i gniotący (np. w chorobie wrzodowej),
- kolkowy (np. w chorobach jelit),
- rozlany (np. zakażeniu układu moczowego, niedrożności jelit),
- promieniujący (np. do pleców, łopatki, wewnętrznej części ud, narządów płciowych).
Co oznacza ból brzucha w zależności od lokalizacji? Jakie są najczęstsze przyczyny bólu brzucha?
Lokalizacja bólu odgrywa ważną rolę w diagnostyce, ponieważ w zależności od miejsca, w którym występuje, można wnioskować o potencjalnych źródłach problemu. Należy pamiętać jednak, że bez konsultacji z lekarzem i bez wykonania szczegółowych badań można ocenić go jedynie orientacyjnie.
Podstawowy podział jamy brzusznej składa się z trzech części. Zaczynając od góry (części podżebrowej) są to kolejno:
W celu dokładnego określenia bolącego miejsca operuje się też stronami: lewa, prawa, środek w obrębie każdej z trzech części brzucha. Potocznie nazywa się te mniejsze obszary „kwadratami”.
Poniżej wymienione zostały schorzenia, które mogą powodować dolegliwości bólowe w określonych obszarach jamy brzusznej.
Ból nadbrzusza
Ból brzucha z prawej strony (prawy górny kwadrat):
Ból brzucha na środku:
- Refluks żołądkowo-przełykowy,
- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
- stan zapalny błony śluzowej żołądka (zapalenie żołądka),
- zatrucie pokarmowe (na wysokości żołądka),
- ostre zapalenie wątroby,
- torbiele trzustki,
- nieżyt żołądkowo-jelitowy,
- choroby nowotworowe jelita grubego, trzustki, żołądka.
Ból brzucha z lewej strony (lewy górny kwadrat):
- Zapalenie trzustki (może promieniować do pleców),
- torbiele rzekome trzustki,
- powiększenie śledziony,
- pęknięcie śledziony,
- niedokrwienie okrężnicy,
- zapalenie dolnego płata płuca.
Ból śródbrzusza lewego i prawego
Ból brzucha w okolicy pępka:
- Wyrostek robaczkowy (wczesna faza; następnie ból schodzi do dołu),
- nieswoiste zapalenie jelit,
- niedrożność jelit,
- zapalenie trzustki.
Ból podbrzusza
Ból brzucha z prawej strony (prawy dolny kwadrat):
- Niedrożność jelita cienkiego i grubego,
- nieswoiste zapalenie jelit,
- zapalenie wyrostka robaczkowego,
- zapalenie nerek,
- skręt jajnika,
- skręt jądra,
- przepuklina.
Ból brzucha po środku:
Ból brzucha z lewej strony (lewy dolny kwadrat):
- Ostre zapalenie uchyłków,
- kamica nerkowa,
- choroby zapalne jelit (nawracające biegunki, nagłe uczucie parcia na stolec),
- nieswoiste zapalenia jelit,
- kolka nerkowa,
- bóle menstruacyjne,
- ciąża pozamaciczna,
- torbiel jajnika,
- skręt jajnika,
- pęknięcie jajnika.
