Wskaźnik masy ciała, czyli BMI, jest powszechnie wykorzystywanym narzędziem do określenia tego, czy dana osoba cierpi na nadwagę lub otyłość, a tym samym jest zagrożona jej powikłaniami. Parametr ten jest obliczany również u dzieci. Trzeba jednak pamiętać, że zasady jego interpretacji są inne niż u osób dorosłych. Zobacz, co należy wiedzieć o BMI dzieci.
Nadwaga i otyłość wśród dzieci i młodzieży to coraz poważniejszy problem. Pojawia się on już w wieku przedszkolnym, czyli przed ukończeniem 5 lat. Nie bez powodu jest określany mianem epidemii XXI wieku. Odsetek najmłodszych z nadwagą i otyłością wzrasta z roku na rok. W Polsce cierpi na nie 10% dzieci do 3. roku życia, 30% dzieci w wieku wczesnoszkolnym i 22% młodzieży przed 15. rokiem życia. U jeszcze większej liczby osób stwierdzono ryzyko wystąpienia tego problemu.
Czym jest wskaźnik BMI u dzieci?
BMI to skrót od angielskiego wyrażenia body mass index. Jest to wskaźnik masy ciała. Stanowi on iloraz masy ciała i wzrostu podniesionego do kwadratu. Można go obliczać w przypadku dorosłych i dzieci, jednak trzeba pamiętać, że otrzymanych wyników nie należy interpretować tak samo w obu przypadkach.
Indeks masy ciała powstał bardzo dawno, bo już w 1832 roku. Opracował go belgijski matematyk – Adolphe Quatelet. Jest to standardowy wskaźnik wykorzystywany do oceny masy ciała z możliwością porównania jej w danej populacji lub społeczeństwie. W licznych badaniach prowadzonych kilkadziesiąt lat temu zaobserwowano, że istnieje pewna zależność między zapadalnością na choroby cywilizacyjne a wartością wskaźnika BMI.
Opracowano także normy BMI. Pozwalają one stwierdzić, czy dana osoba znajduje się w grupie pożądanej masy ciała, a może cierpi na niedowagę, nadwagę lub otyłość (przy czym wyróżnia się otyłość I stopnia, otyłość II stopnia i otyłość III stopnia). Jednocześnie można oszacować ryzyko chorób towarzyszących otyłości (minimalne, średnie, wysokie, bardzo wysokie, ekstremalne).
Wskaźnik BMI jest jednym z podstawowych narzędzi. Spotyka się jednak z liczną krytyką. Przede wszystkim nie można przy jego pomocy ocenić zawartości tkanki tłuszczowej. Parametr ten nie uwzględnia również różnic w budowie ciała (gdzie wyższa masa ciała może być spowodowana dużą zawartością tkanki mięśniowej).
Warto również dodać, że opracowane normy BMI nie mogą być wykorzystywane w przypadku dzieci i młodzieży. Prawidłowe wartości zależą tutaj przede wszystkim od płci dziecka i jego wieku. Dzieciństwo to okres, w którym następuje szybki rozwój i to też trzeba wziąć pod uwagę. BMI nie jest zatem uniwersalnym wskaźnikiem i rodzice powinni mieć to na uwadze, zanim spróbują samodzielnie ocenić masę ciała swojej pociechy.
Jak obliczyć wskaźnik BMI u dzieci?
BMI dzieci i młodzieży oblicza się podobnie jak w przypadku osób dorosłych. Najpierw należy zważyć pociechę. Masa ciała powinna być wyrażona w kilogramach. Następnie konieczne jest zmierzenie wzrostu dziecka. Wynik zapisywany jest w metrach.
Wzór na obliczenie BMI dla dzieci i młodzieży jest następujący:
BMI = masa ciała [kg] /(wzrost [m] * wzrost [m])
W obliczeniach może być pomocny kalkulator BMI, który jest dostępny w internecie. Ważne jednak, aby korzystać z niego tylko w celu uzyskania wartości. W ich przypadku interpretacja wyników może być błędna. W przypadku dzieci i młodzieży rodzic powinien nanieść wynik na siatkę centylową.
Siatki centylowe u dzieci i ich interpretacja
Siatki centylowe to narzędzia, które służą do oceny rozwoju dziecka na danym etapie życia – w porównaniu do danej populacji. Mają one postać wykresów, przez które przebiega kilka krzywych. Reprezentują one centyle o wartościach: 97, 90, 75, 50, 25, 10 i 3. Oś pionowa reprezentuje oceniany parametr, a oś pozioma odpowiada wiekowi dziecka. Siatki centylowe można znaleźć w książeczce zdrowia dziecka, w internecie lub poprosić o nie lekarza.
W przypadku ocenianych parametrów 97. centyl oznacza, że 97% dzieci w danym wieku uzyskuje niższą wartość. Za normę uznaje się wszystkie wyniki między 3. a 97. centylem.
Nieco inaczej jest w przypadku oceny BMI na siatkach centylowych. Za nadwagę uznawane są wartości powyżej 85. centyla. Natomiast o otyłości świadczą wyniki powyżej 95. centyla. Zalecane jest jednak skonsultowanie się z lekarzem.
W przypadku BMI dzieci siatki centylowe dają możliwość porównania wagi dziecka do średniej populacji. Do rozpoznania nadwagi lub otyłości konieczna jest ocena jeszcze innych parametrów – np. faktycznej ilości tkanki tłuszczowej w ciele i cech osobniczych.
Podsumowanie
BMI dostarcza informacji o tym, czy dziecko w danym wieku waży odpowiednio – w odniesieniu do populacji. Ważne jest, aby interpretować otrzymany wynik na siatkach centylowych. W przypadku rozpoznania nadwagi lub otyłości konieczne jest podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych. W przeciwnym razie istnieje duże ryzyko powikłań. Są to m.in. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia hormonalne oraz schorzenia układu ruchu, oddechowego i krążenia. Wyniki BMI dobrze jest też skonsultować z lekarzem pediatrą.
Źródła:
- R. Stupnicki, Relacje wagowo-wzrostowe i stosowanie wskaźnika BMI u dzieci i młodzieży, „Zeszyty Naukowe WSKFiT” 2015, nr 10, s. 41-47.
- Z. Kułaga, A. Świąder, wskaźnik masy ciała u dzieci z otyłością prostą, „Pediatria po Dyplomie” 2012 https://podyplomie.pl/pediatria/12193,wskaznik-masy-ciala-u-dzieci-z-otyloscia-prosta (dostęp 17.12.2021).
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
