Bilirubina to barwnik żółciowy, który powstaje podczas rozpadu czerwonych krwinek, a dokładniej – hemu znajdującego się w ich składzie. Badanie poziomu bilirubiny we krwi jest jednym z najważniejszych elementów diagnostyki chorób wątroby, dróg żółciowych oraz anemii hemolitycznej. Podwyższony poziom może świadczyć o problemach z metabolizmem bilirubiny i schorzeniach, takich jak marskość wątroby czy kamica żółciowa.
Wyróżnia się trzy frakcje bilirubiny: całkowitą, bezpośrednią i pośrednią. Bilirubina pośrednia (niesprzężona) powstaje w wyniku rozpadu erytrocytów i jest transportowana do wątroby, gdzie przekształca się w bilirubinę bezpośrednią (sprzężoną), wydalaną następnie z żółcią. Bilirubina całkowita to suma obu pozostałych frakcji. Sprawdź, kiedy warto skontrolować poziom bilirubiny we krwi, jakie są normy i na co może wskazywać jej podwyższone stężenie.
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest bilirubina?
- Jakie frakcje bilirubiny się wyróżnia i jaka jest między nimi różnica?
- W jakich sytuacjach warto zbadać poziom bilirubiny?
- Jakie są normy bilirubiny i jak interpretować otrzymany wynik?
- Jakie są najczęstsze przyczyny podwyższonego poziomu bilirubiny we krwi?
Bilirubina – co to jest?
Bilirubina jest żółtopomarańczowym barwnikiem powstałym w wyniku rozpadu czerwonych krwinek. Hemoglobina to białko zawarte w erytrocytach, które odpowiada za transport tlenu. Gdy krwinki starzeją się i ulegają rozpadowi, hemoglobina przekształca się w bilirubinę, która następnie trafia do krwiobiegu. Nie jest to jednak proces patologiczny, a zupełnie naturalny i niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Do rozkładu hemu zawartego w erytrocytach dochodzi w układzie siateczkowo-śródbłonkowym zlokalizowanym w śledzionie oraz wątrobie. Z tego względu poziom bilirubiny we krwi jest ważnym markerem diagnostycznym, który pozwala ocenić stan wątroby i funkcjonowanie układu krwiotwórczego. Podwyższona bilirubina może świadczyć o schorzeniach, takich jak choroby wątroby, niedokrwistość hemolityczna czy problemy z drożnością dróg żółciowych.
Frakcje bilirubiny i różnice pomiędzy nimi
Bilirubina występuje w organizmie w dwóch głównych postaciach – jako bilirubina niesprzężona (pośrednia) oraz bilirubina sprzężona (bezpośrednia). Ich wzajemne proporcje, czyli tzw. bilirubina całkowita i stężenie we krwi są bardzo istotnymi parametrami w kontekście wielu chorób.
Bilirubina niesprzężona to frakcja, która słabo rozpuszcza się w wodzie, dlatego musi być transportowana do wątroby za pomocą białek osocza, głównie albuminy. Dopiero tam ulega kolejnym przemianom, a dokładniej procesowi sprzęgania z kwasem glukuronowym pod wpływem enzymu UDP-glukuronylotransferazy. Dzięki temu przekształca się w bilirubinę sprzężoną – staje się rozpuszczalna w wodzie i może zostać wydalona do żółci, a następnie do jelit. Część bilirubiny sprzężonej jest metabolizowana przez bakterie jelitowe do sterkobiliny, czyli związku nadającego stolcowi charakterystyczny brązowy kolor.
Z kolei bilirubina całkowita jest sumą bilirubiny sprzężonej i niesprzężonej. Podwyższony poziom bilirubiny całkowitej może być pierwszym sygnałem problemów z wątrobą, pęcherzykiem żółciowym lub funkcjonowaniem układu krwiotwórczego.
Kiedy należy wykonać badanie bilirubiny?
Oznaczenie stężenia bilirubiny wykonuje się zarówno u dorosłych, jak i u dzieci – również u noworodków. Jest ono cennym elementem diagnostyki i profilaktyki chorób wątroby i dróg żółciowych. Na takie badanie lekarz może skierować pacjenta w następujących przypadkach:
- żółtaczka (zażółcenie skóry, białek oczu oraz błon śluzowych),
- objawy wskazujące na zapalenie wątroby, marskość lub inne choroby tego narządu (przewlekłe zmęczenie, utrata apetytu, bóle w prawym podżebrzu, nudności czy ciemne zabarwienie moczu),
- podejrzenie kamicy żółciowej, cholestazy lub zapalenia pęcherzyka żółciowego,
- w ramach badań przedoperacyjnych, aby ocenić funkcjonowanie wątroby,
- monitorowanie leczenia chorób wątroby i dróg żółciowych,
- diagnostyka w kierunku niedokrwistości hemolitycznej,
- podejrzenie zaburzeń genetycznych związanych z metabolizmem bilirubiny.
Badanie bilirubina całkowita – jak wygląda?
Badanie przeprowadza się w laboratorium na podstawie próbki krwi pacjenta. Do punktu pobrań pacjent powinien zgłosić się na czczo (minimum 8 godzin od ostatniego posiłku), dlatego zaleca się wykonywać je rano. Następnie pielęgniarka pobiera krew i pacjent może iść do domu. Cała procedura nie jest bolesna – dyskomfort może sprawić jedynie wkłucie cienkiej igły.
Jeśli przyjmujesz na stałe jakieś leki, zapytaj lekarza kierującego Cię na badanie, kiedy należy je zażyć (przed czy po badaniu). Niektóre preparaty mogą wpłynąć na wynik badania, jednak jeśli celem jest monitorowanie procesu leczenia, konieczne może być ich przyjęcie przed pobraniem krwi.
Normy bilirubiny – interpretacja wyników
Prawidłowe stężenie bilirubiny całkowitej określają normy, które jednak mogą się nieco różnić w zależności od laboratorium. Przyjmuje się jednak, że prawidłowe stężenie bilirubiny całkowitej dla osób dorosłych to 0,3-1,2 mg/dl, pośredniej – 0,2-0,8 mg/dl, a bezpośredniej – 0,1-0,4 mg/dl. Nie obowiązują one jednak u kobiet ciężarnych, ponieważ w okresie ciąży obserwuje się fizjologiczny wzrost stężenia bilirubiny całkowitej.
W przypadku dzieci i młodzieży normy bilirubiny uzależnione są od wieku.
