Ponad 94% młodych mężczyzn w Polsce nigdy nie badało swojego nasienia. A to błąd. Ponieważ jakość nasienia odzwierciedla stan zdrowia całego organizmu, a samo badanie nasienia jest podstawą do oceny męskiej płodności. Szacuje się, że czynnik męski jest przyczyną niepowodzeń u połowy par starających się bezskutecznie o ciążę. Przyczyną małej ilości wykonywanych badań, jest głównie stresująca konieczność wizyty w laboratorium lub problem z dotarciem do ośrodków diagnostycznych. Obecnie najczęściej pierwszym etapem diagnostyki są testy płodności z apteki. To dobre rozwiązanie, jednak należy zawsze zwracać uwagę na to, co dokładnie bada dany test - ilość plemników czy również ich jakość. Sprawdź, czym różni się badanie laboratoryjne od domowego testu nasienia?
Po pierwsze, jakie parametry nasienia są kluczowe w ocenie męskiej płodności?
Sprawdzenie parametrów nasienia to punkt wyjściowy, aby ocenić potencjał reprodukcyjny mężczyzny. Szansa na naturalne poczęcie dziecka jest największa, jeżeli parametry nasienia mieszczą się w normach. Dotyczy to szczególnie plemników, które w największym stopniu decydują o możliwości naturalnego poczęcia - czyli tych które są prawidłowo zbudowane, co zapewnia im m.in. odpowiednią ruchliwość.
Najważniejszym pojedynczym parametrem nasienia jest tzw. ilość plemników o ruchu progresywnym (postępowym). Mamy tu na myśli prawidłową ruchliwość plemników, która zapewnia dotarcie plemnika do komórki jajowej.
Czy wiesz jakie masz możliwości, aby sprawdzić czy Twoje plemniki są wystarczająco „temperamentne”?
Badania w laboratorium - metoda mikroskopowa vs badanie CASA
Podstawowe badanie nasienia tzw. seminogram można wykonać w większych laboratoriach diagnostycznych oraz klinikach leczenia niepłodności.
Ważne uwagi:
• badanie nasienia nie wymaga skierowania
• przed badaniem należy zachować 2-5 dni abstynencji sexualnej
• materiał do badania pobiera się drogą masturbacji do jałowego pojemnika lub podczas stosunku do specjalnie do tego przeznaczonej prezerwatywy (bez środków plemnikobójczych)
• do laboratorium oddaje się całą pozyskaną próbkę nasienia
• próbkę nasienia do badania należy dostarczyć do punktu laboratoryjnego najpóźniej do 30 minut od pobrania
• jeżeli pacjent nie ma możliwości dostarczenia w wymaganym czasie próbki, powinien pobrać ją w laboratorium
Seminogram jest wykonywany rutynowo jako badanie manualno-mikroskopowe. Oznacza to, że diagnosta laboratoryjny ocenia parametry nasienia (m.in. morfologię, ilość, żywotność, ruchliwość plemników) - głównie metodą mikroskopową. Dodatkowo ocenia również lepkość, czas upłynnienia nasienia, pH czy zabarwienie. Prawidłowe wykonanie badania w bardzo dużej mierze zależy od doświadczenia diagnosty wykonującego badanie.
W bardziej wyspecjalizowanych placówkach stosowana jest również komputerowa analiza nasienia (CASA), wspomagająca manualną ocenę mikroskopową. Za pomocą precyzyjnego pomiaru programu komputerowego, otrzymuje się badanie obarczone bardzo małym odsetkiem błędu - więc najbardziej wiarygodne. Pomiar metodą CASA pozwala w szczególności ocenić prawidłową budowę plemników (morfologia) oraz analizować ich ruch.
Niestety niedogodności, takie jak konieczność szybkiego transportu próbki lub konieczność jej pobrania w laboratorium, wstyd, stres i dyskomfort związany z koniecznością kontaktu z personelem medycznym oraz głównie obawa przed brakiem anonimowości powoduje, że mężczyźni chętnie korzystają z domowych testów nasienia. Bardzo często jest to pierwszy etap diagnostyki, pozwalający wstępnie określić - czy mężczyzna ma problem z płodnością.
Domowy test nasienia - który jest wiarygodny?
Test nasienia do wykonania w domu to tzw. wyrób medyczny co samokontroli. Są to testy przesiewowe, których zadaniem jest wykrycie nieprawidłowości w męskiej płodności.
Z uwagi na aspekt techniczny, test domowy mierzy zazwyczaj tylko 1 parametr nasienia, który powinien w największym stopniu odzwierciedlać wynik badania laboratoryjnego.
Dlatego zanim mężczyzna zdecyduje się na wykonanie takiego badania, powinien dokładnie sprawdzić jaki parametr nasienia mierzy test!
1. Test mierzy ILOŚĆ plemników
W przypadku większości testów domowych nasienia badana jest „całkowita ilość plemników” czyli stężenie/koncentracja plemników. Najprościej mówiąc, test sprawdza jaka ilość plemników jest w próbce nasienia i czy wynik mieści się w normie.
Niestety tego typu testy nie uwzględniają, że w tej całkowitej ilości plemników mogą znajdować się również plemniki martwe, nieprawidłowo zbudowane i nieruchliwe - czyli te które nie są zdolne do zapłodnienia. Test tego typu nie rozróżnia, czy plemnik może prawidłowo pływać (a tym samym jest prawidłowo zbudowany).
Konsekwencją tego może być np. sytuacja, w której pacjent ma wynik „w normie” ale finalnie okazuje się, że plemników jest dużo, ale są słabej jakości. Jak widać, jest to zbyt ogólna informacja, ponieważ plemników może być dużo, co i tak nie wyklucza niepłodności.
Test tego typu lepiej sprawdza się jako weryfikacja po zabiegu wazektomii, niż test na płodność.
2. Test mierzy ILOŚĆ I RUCHLIWOŚĆ plemników (faktyczna jakość nasienia)
Jak wspomniano wcześniej, najlepszym pojedynczym parametrem do oceny nasienia jest „ilość plemników o ruchu postępowym”. Test tego typu jest bardziej zaawansowany technologicznie i wykorzystuje metody Swim-Up, podobne do tych wykorzystywanych w klinikach leczenia niepłodności. Dlatego decydując się na samodzielne badanie w domu, warto wybrać wiarygodny test płodności.
Zadaniem testu jest sprawdzenie jaka ilość plemników, jest zdolna do zapłodnienia - czyli odpowiednio zbudowana i ruchliwa. W ten sposób test mierzy zachowanie plemników podobne do tego, które ma miejsce w drogach rodnych kobiety. Jedynie plemniki, które potrafią poruszać się ruchem postępowym są w stanie dotrzeć do komórki jajowej i ją zapłodnić.
Tego typu rozwiązania są stosowane w klinikach in vitro na całym świecie, testy na ruchliwość progresywną są zawlidowane zgodnie z normami WHO. Dlatego wyniki szybkiego testu domowego na ruchliwość, pokrywają się niemal w 100% z wynikami badań laboratoryjnych.
Bibliografia:
[1] Damia Castello at all.: Comparison of the SwimCount Home Diagnostic Test with Conventional Sperm Analysis, Advances in Andrology & Gynaecology, Volume 2018; Issue 01.
[2] Tomlinson M, Lewis S, Morroll D, British Fertility Society (2013) Sperm 3. quality and its relationship to natural and assisted conception: British Fertility Society guidelines for practice. Hum Fertil (Camb) 16: 175-193.
[3] Zinaman MJ, Brown CC, Selevan SG, Clegg ED (2000) Semen quality 2. and human fertility: a prospective study with healthy couples. J Androl 21: 145-153.
Autor: Monika Byrska
Biotechnolog, diagnosta laboratoryjny. Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego i Politechniki Śląskiej. Doświadczenie i wiedzę zdobytą w dziedzinie medycyny laboratoryjnej, szczególnie z zakresu Immunologii i Autoagresji - wykorzystuje do propagowania badań profilaktycznych oraz samokontroli zdrowia. Autor działu Diagnostyka w magazynie Lek w Polsce.
