Stan zapalny jest to reakcja układu odpornościowego na uszkodzenie komórek. Proces zapalny może być wywołany m.in. infekcją wirusową lub bakteryjną, urazem, powikłaniami po operacji, chorobą nowotworową czy autoimmunologiczną, niewydolnością nerek, miażdżycą lub zawałem. W trakcie trwania stanu zapalnego w krwi podnosi się stężenie tzw. białek ostrej fazy, w tym CRP. Badanie CRP w diagnostyce laboratoryjnej wykorzystuje się do wykrywania i monitorowania stanów zapalnych. Stężenie CRP służy również jako parametr pomocniczy w różnicowaniu podłoża infekcji na bakteryjne i wirusowe. Jego ultraczuły odpowiednik, czyli hsCRP pozwala ocenić ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Kiedy zleca się wykonanie tego badania i co może oznaczać wynik przekraczający normę?
Co to jest CRP?
Białko C-reaktywne powstaje w wątrobie w odpowiedzi na zadziałanie czynnika uszkadzającego komórki. Jego stężenie w krwi wzrasta bardzo szybko, nawet po kilku godzinach od rozpoczęcia procesu zapalnego. Kiedy stan zapalny ustępuje, jego stężenie spada. Fizjologiczne stężenie u osób zdrowych mieści się w zakresie od 0,2-2 mg/L. Natomiast na wynikach badań laboratoryjnych zakres normy to 0-8 mg/L - normy diagnostyczne uwzględniają bowiem osobnicze różnice oraz występowanie w organizmie przewlekłych stanów zapalnych o niewielkim nasileniu.
Kiedy CRP przekracza 8 mg/L może wskazywać na obecność w organizmie infekcji lub stanu zapalnego wywołanego przez proces chorobowy.
Kiedy wykonanie badania CRP jest pomocne?
Pomimo że CRP jest nieswoistym markerem zapalenia, jest to jedno z rutynowych badań zlecanych przez lekarzy wielu specjalizacji. Pozwala wykryć choroby o podłożu zapalnym, rozpoznać ciężkie zakażenia bakteryjne, monitorować stan pacjenta, a nawet oszacować rokowanie powrotu do zdrowia.
Przed leczeniem antybiotykiem (rozpoznanie infekcji bakteryjnej i wirusowej)
Jednym z głównych zastosowań badania jest pomoc w różnicowaniu podłoża infekcji na wirusowe i bakteryjne. Ma to kluczowe znaczenie w doborze skutecznego leczenia, ponieważ infekcje wirusowe leczymy jedynie objawowo (np. lekami przeciwgorączkowymi), natomiast zakażenia bakteryjne wymagają zastosowania antybiotyku.
Objawy infekcji wirusowych i bakteryjnych bywają takie same. Kaszel, katar, gorączka czy ból gardła mogą być zarówno wywołane przez wirusy przeziębienia, jak i groźne zakażenia bakteryjne. Poziom białka CRP podczas trwania infekcji wirusowej zwykle nie przekracza 40 mg/L, może również pozostać w normie. Natomiast groźne infekcje bakteryjne, powodują najczęściej silny wzrost CRP, często przekraczający 100, a nawet 200 mg/L. Jeżeli dziecko lub dorosły z objawami infekcji ma wysokie CRP, stanowi to wskazanie do pilnej konsultacji z lekarzem.
Prawidłowe rozpoznanie podłoża infekcji, pozwala na:
- uniknięcie zbędnej antybiotykoterapii, kiedy za infekcję odpowiada wirus (antybiotyki wpływają również negatywnie na naszą mikrobiotę jelitową). W przypadku infekcji wirusowych, takich jak przeziębienie sięgamy np. po leki przeciwgorączkowe. W żadnym wypadku nie leczymy infekcji wirusowych antybiotykiem!
- uniknięcie powikłań, kiedy mamy do czynienia z groźną infekcją bakteryjną (brak antybiotykoterapii może powodować powikłania). Po zakończonej kuracji antybiotykiem pamiętaj, że warto zregenerować florę jelitową sięgając po sprawdzone probiotyki.
Oznaczenie poziomu CRP jest również powszechnie wykorzystywane w przychodniach lekarskich przez lekarzy pierwszego kontaktu głównie, kiedy pacjent przychodzi na wizytę z objawami infekcji górnych dróg oddechowych (kaszel, katar, gorączka).
W tak zwanym czasie rzeczywistym (czyli w ciągu 10 min) za pomocą małych analizatorów diagnostycznych lub szybkich testów diagnostycznych, możemy uzyskać wynik badania CRP. Pacjenci mogą wykonać szybki domowy samodzielnie, nie różni się on testów dla lekarzy. Do badania wystarczy nakłuć palec i pobrać 1 krople krwi. Jeżeli CRP będzie wysokie np. w przedziale 40-100 mg/L lub powyżej 100 mg/L należy udać się na konsultacje z lekarzem.
Pooperacyjne i pozabiegowe powikłania bakteryjne
Wszystkie operacje i zabiegi chirurgiczne oraz stomatologiczne wiążą się nieodłącznie z możliwością powstania powikłań, z których najbardziej groźne są zakażenia bakteryjne. Mogą one być przyczyną zakażeń miejscowych lub ogólnoustrojowych (sepsa).
hsCRP - ocena ryzyka sercowo-naczyniowego
Ultraczułe CRP (hsCRP) to określenie laboratoryjnej metody oznaczenia, która pozwala wykryć bardzo niskie wartości CRP w organizmie, nawet poniżej 1 mg/L. Badanie hsCRP jest stosowane do oceny ryzyka wystąpienia schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Głównie miażdżycy, której towarzyszy stan zapalny o małym nasileniu.
Aby wynik hsCRP mógł być wykorzystany do sprawdzenia, czy pacjent jest narażony na rozwój chorób sercowo-naczynionych - osoba nie może chorować na żadną chorobę o podłożu zapalnym.
Na co wskazuje wynik hsCRP?
- hsCRP nie przekracza 1 mg/L - jest małe ryzyko sercowo-naczyniowe
- hsCRP w przedziale 1-3 mg/L - umiarkowane ryzyko sercowo-naczyniowe
- hsCRP wyższe niż 3 mg/L - duże ryzyko sercowo-naczyniowe
W jakich innych przypadkach wykonuje się badanie CRP?
- rozpoznanie stanów septycznych i ciężkich zakażeń u noworodków i dzieci
- w przypadku ryzyka zagrożenia przedwczesnym porodem u kobiet w ciąży
- monitorowania pacjentów z zapaleniem trzustki
- prognozowanie na temat stanu zdrowia/przeżycia pacjentów z chorobą nowotworową
Podwyższony poziom CRP zawsze oznacza obecność stanu zapalnego w organizmie. Łącząc wyniki badań diagnostycznych z objawami klinicznymi można rozpoznać chorobę na wczesnym etapie, co zapobiega rozwojowi powikłań.
Źródła:
- Bobilewicz D., Rola diagnostyczna białka C-reaktywnego (CRP), IN VITRO EXPLORER, Przegląd medycyny laboratoryjnej zeszyt 1, 2004.
- Boncler M., Luzak B., Watała C., Znaczenie białka C-reaktywnego w patofizjologii miażdżycy. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2006; 60, s. 538-546.
- Sapilak B. i wsp., Ocena przydatności oznaczeń białka C-reaktywnego metodami półilościową i ilościową w diagnostyce infekcji górnych dróg oddechowych, Family Medicine & Primary Care Review 2012, 14, 3, s. 431–433.
Autorka
Monika Byrska– biotechnolog, diagnosta laboratoryjny. Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego i Politechniki Śląskiej. Doświadczenie i wiedzę zdobytą w dziedzinie medycyny laboratoryjnej, szczególnie z zakresu Immunologii i Autoagresji - wykorzystuje do propagowania badań profilaktycznych oraz samokontroli zdrowia. Autor działu Diagnostyka w magazynie Lek w Polsce.
