Astma oskrzelowa
Najczęstsza choroba przewlekła dzieci oraz młodych dorosłych. Może jednak wystąpić w każdym wieku. Co dekadę zwiększa się liczba chorych. Na szczęście mamy dostęp do coraz lepszych terapii. Astmę można opanować.
Astma to przewlekła choroba zapalna układu oddechowego. Chorują na nią zarówno niemowlęta, jak i osoby starsze. Co sprzyja powstawaniu astmy? Przede wszystkim atopia, czyli wrodzona skłonność do wytwarzania nadmiernej ilości swoistych przeciwciał klasy IgE przeciwko powszechnie występującym alergenom. Najczęściej to: roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, drzew, traw, chwastów, alergeny zwierząt domowych i alergeny pleśni.
Objawy astmy
Astma to zwykle kaszel, świszczący oddech, duszność, uczucie ucisku w klatce piersiowej. Przynajmniej dwa z tych objawów muszą występować u pacjenta jednoczasowo. Mogą pojawić się samoistnie i samoistnie zanikać – nasze nadnercza produkują bowiem sterydy, które zmniejszają stan zapalny w obrębie układu oddechowego. Jednak u większości pacjentów proces zapalny jest na tyle nasilony, że organizm trzeba wspomóc, dostarczając sterydów z zewnątrz, w postaci wziewnej.
Zaostrzenia choroby
Jest to stan, kiedy pacjent musi użyć więcej leków niż standardowo, nawet kilkukrotnie, by zmniejszyć poczucie duszności lub zmniejszyć nasilenie kaszlu. – Takie zaostrzenia zdarzają się u osób, które wystawiają się na działanie alergenu ich uczulającego, kiedy np. sprzątają mieszkanie przed świętami, mając uczulenie na kurz, albo sprzątają piwnicę, a są uczulone na zarodniki grzybów pleśniowych, czy też w sezonie pylenia idą na spacer – wylicza dr Piotr Dąbrowiecki. Dodatkowo zaostrzeniom sprzyja nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich: po rozpoznaniu, dobraniu odpowiednich leków pacjent zaczyna czuć się lepiej i odstawia leki. To błąd, bo następuje powrót dolegliwości. Jednak nie od razu, lecz najczęściej w ciągu kilku, kilkunastu dni. Co bywa mylące.
Przełom w leczeniu astmy
Od połowy 2019 roku ogłoszono nowe wytyczne leczenia astmy. Mowa o sterydach wziewnych w początkowych etapach rozwoju choroby. – Przez ostatnie 30 lat leczenie polegało na tym, że gdy pacjent miewał objawy rzadko, duszność np. raz czy dwa na miesiąc, dostawał tylko lek rozszerzający oskrzela. Dopiero kiedy zaczynał mieć częste objawy, przepisywano steryd wziewny. Teraz już wiemy, że objawy, nawet rzadkie, są spowodowane stanem zapalnym w oskrzelach. A na niego lek rozszerzający oskrzela nie działa – mówi dr Piotr Dąbrowiecki. To zapalenie wywołuje skurcz oskrzeli, a chory oprócz leku objawowego powinien otrzymać działające przyczynowo sterydy wziewne. Paradoksalnie pacjent zużywa mniej sterydów dzięki bardzo wczesnej interwencji medycznej. Nie występują u niego zaostrzenia choroby i niepotrzebne są wysokie dawki leku. Im wcześniej rozpoczęto leczenie sterydami, tym mniej ich potrzeba!
Profilaktyka astmy
1. Kobiety ciężarne nie powinny palić tytoniu, co zwiększa ryzyko astmy u dziecka. (Nie powinny też oddychać zanieczyszczonym powietrzem).
2. Kiedy dziecko przyjdzie na świat, nie powinno żyć w sterylnym środowisku (przesadna higiena), gdyż to otwiera wrota dla alergii i astmy.
3. Dobre leczenie alergii. Odczulanie dwa i pół razy zmniejsza ryzyko wystąpienia astmy u pacjentów chorych na alergiczny nieżyt nosa (co grozi zwykle połowie z nich).
Niebieski inhalator
Według starego podejścia do leczenia astmy pacjent otrzymywał stałe leki, a kiedy miał objawy, brał krótko działające leki rozszerzające oskrzela – sprzedawane w niebieskim inhalatorze – by łatwiej było wiadomo, że to lek ratunkowy. Jednak taka terapia jest niebezpieczna, kiedy stosowana w nadmiarze – więcej niż 3 razy w tygodniu. Nowe leki rozszerzają oskrzela, ale i działają przeciwzapalnie. Można je stosować kilka razy dziennie i już nie będziemy mówić o ich nadużywaniu. W tym schemacie nie ma niebieskiego inhalatora, chyba że lekarz zdecyduje inaczej (rzadko).
Covid a astma
Dobrze leczeni alergicy i astmatycy rzadziej chorują na COVID i łagodniej go przechodzą. Prawdopodobnie wiąże się to ze stosowaniem sterydów wziewnych, które (in vitro) zmniejszają replikację (namnażanie) wirusa SARS-Cov-2 w pneumocytach (komórkach płuc).
Nauka aerozoloterapii
Leki nie pomogą jednak, jeśli nieumiejętnie je stosujemy. Uwaga: Kiedy pacjent dostaje pierwszy raz lek, lekarz powinien mu pokazać, jak go prawidłowo stosować. Pacjent ma się tego domagać. Pomóc może też farmaceuta.
Groźna postać astmy
Astma niestabilna ma 4 symptomy:
- częste objawy w ciągu dnia,
- objawy astmy w nocy – przynajmniej raz w tygodniu wybudzają pacjenta,
- używanie krótko działających leków rozszerzających oskrzela na ratunek 3 i więcej razy w tygodniu,
- zaburzona aktywność fizyczna z powodu astmy, m.in.: na spacerze, podczas biegania, jazdy na rowerze. Jeżeli pacjent ma przynajmniej 3 symptomy – oznacza to brak kontroli choroby. Taka astma może doprowadzić do poważnego zaostrzenia stanu i do śmierci.
Astma ciężka
Charakteryzuje się objawami ciężkimi z natury. Mimo właściwej terapii, występują zaostrzenia choroby. Takich pacjentów należy pilnie skierować do ośrodka leczenia astmy ciężkiej. W Polsce jest ich ok. 50. Szacuje się, że leczy się tam około 1000 osób, a powinno ponad 10 000. Zatem 90 proc. chorych na astmę ciężką nie otrzymuje leczenia przyczynowego – leków biologicznych, a jedynie sterydy doustne. Tymczasem ich nadużywanie oznacza skutki uboczne: nadciśnienie, choroba wieńcowa, większa częstotliwość infekcji, osteoporoza, cukrzyca typu 2, zaburzenia psychiczne, jaskra, zaćma, zaburzenia metaboliczne.
Ostatnia aktualizacja [19.03.2024]