Angina u dziecka – leczenie, powikłania i wymaz z gardła
Infekcje gardła u dzieci to bardzo częsty problem. Leczenie bólu gardła stanowi powód prawie połowy przepisywanych na antybiotyki recept. Czy antybiotyk zawsze jest konieczny? Nie. U dzieci około 85% infekcji gardła ma podłoże wirusowe, które leczymy jedynie objawowo. Natomiast leczenie antybiotykiem stosujemy zawsze w przypadku anginy ropnej, wywołanej przez bakterie – najczęściej paciorkowce. Antybiotyk w przypadku leczenia anginy pozwala uniknąć poważnych powikłań, takich jak gorączka reumatyczna czy uszkodzenia serca. Niestety z uwagi na bardzo podobne objawy angina bakteryjna bywa mylona z infekcjami o podłożu wirusowym, takimi jak mononukleoza zakaźna. Tu z pomocą przychodzą badania diagnostyczne – wymaz z gardła umożliwiający badanie mikrobiologiczne lub wykonanie Strep A testu.
Co wywołuje anginę?
Angina, to potoczna nazwa infekcji gardła, jednak najczęściej używa się jej w odniesieniu do zakażenia bakteryjnego. Angina ropna w 95% przypadków wywoływana jest przez jeden gatunek bakterii – paciorkowce B-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes).
Jeżeli zachodzi podejrzenie anginy u dziecka, najczęściej jest to właśnie wynik infekcji paciorkowcem ropnym. Anginę najczęściej dziecko „łapie” od rówieśników, ponieważ jest to częsta choroba panująca w żłobkach i przedszkolach. O przeniesienie patogenów na wspólne zabawki czy przedmioty używane przez personel jest więc bardzo łatwo.
Należy pamiętać, że angina rozwija się w ekspresowym tempie. Choroba może wystąpić w ciągu kilku godzin – w odróżnieniu od infekcji wywołanych przez wirusy, które najczęściej rozwijają się kilka dni, zwiększając nasilenie objawów. W tym przypadku mamy do czynienia z zestawem najczęściej występujących objawów:
- podwyższenie temperatury ciała (gorączka, może przekraczać nawet 39oC)
- zmiany w formie nalotu na migdałkach
- powiększenie węzłów chłonnych
- ogólne osłabienie
- obrzęk gardła i ból podczas przełykania
- możliwy ból brzucha, wymioty
Wirusy, udające u dzieci anginę – adenowirus, mononukleoza zakaźna (wirus EBV).
Antybiotyk na wirusy nie działa. Antybiotykoterapia nie tylko nie przyspieszy powrotu do zdrowia, ale dodatkowo narazi organizm dziecka na zaburzenia mikroflory jelit. Wiadomo, że nadmierna antybiotykoterapia u dzieci może być przyczyną rozwoju alergii i chorób z autoagresji. W przypadku wirusowego zakażenia gardła dziecku najczęściej podaje się jedynie środki przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i działające miejscowo (np. zmniejszające ból podczas połykania).
Niestety często z powodu błędnej diagnozy dziecko otrzymuje antybiotyki na np. mononukleozę zakaźną (wirus EBV), która wywołuje objawy bardzo podobne do anginy ropnej. Również adenowirusy stanowią poważny problem. Infekcje wirusowe, tak jak angina ropna również mogą powodować występowanie wysokiej gorączki (utrzymującej się nawet do kilku dni), obecność nalotów na migdałkach czy powiększenie węzłów chłonnych.
Obecnie do rozpoznania podłoża infekcji gardła u dzieci stosuje się jedynie skale objawowe (np. skala Centora). Jednak są to metody bardzo mało dokładne i nie wystarczą do rozpoznania zakażenia bakteryjnego.
Jak wygląda diagnostyka anginy? Zaczynamy od wymazu z gardła
W celu ustalenie przyczyny infekcji można pobrać wymaz z gardła. Pobranie wymazu z gardła jest bezbolesne, nie wymaga dużo czasu, jest również bardzo proste. Za pomocą wymazówki z bawełnianą końcówką pobiera się z gardła, języczka (nie języka) i migdałków próbkę materiału do badania. Następnie wymaz z gardła, może zostać przesłany do laboratorium lub zostaje poddany badaniu w gabinecie, za pomocą tzw. strep A testu.
1. Badanie mikrobiologiczne w laboratorium
Polega na wykonaniu posiewu mikrobiologicznego i hodowli drobnoustrojów. Jeżeli wymaz z gardła zawierał bakterie, są one identyfikowane – dzięki czemu mamy pewność, że ból gardła jest spowodowany zakażeniem bakteryjnym. Jest to bardzo dokładna metoda, jednak rzadko wykorzystywana z uwagi na długość czasu oczekiwania na wynik badania – od 3 do 5 dni. Powoduje to opóźnienie w rozpoznaniu choroby i zwiększa zakaźność chorego.
2. Strep A test – szybkie wykrywanie paciorkowców w gardle
Wiele placówek i gabinetów lekarskich wykonuje „na miejscu” tzw. testy na paciorkowce. Test na paciorkowce można wykonać również samodzielnie w domu. Pobrany wymaz z gardła wykorzystuje się do przeprowadzenia badania i już przed lub podczas wizyty ustala się możliwość infekcji bakteryjnej. Z uwagi na fakt, że ponad 95% angin bakteryjnych wywołują paciorkowce grupy A jest to bardzo dobra alternatywa. Pozwalająca na uzyskanie wiarygodnego wyniku badania w czasie 10 min. Pozytywny wynik testu świadczy o infekcji S.pyogenes, nagatywny – przemawia za podłożem wirusowym.
Kiedy badanie potwierdzi infekcję paciorkowcami, konieczny jest antybiotyk!
Jeżeli badania potwierdzą bakteryjne podłoże infekcji, konieczna jest antybiotykoterapia. W tym przypadku domowe sposoby na ból gardła nie wystarczą.
Antybiotykoterapia
- zmniejsza zakaźność, chory przestaje zarażać S.pyogenes dopiero po 24 godzinach od przyjęcia pierwszej dawki leku
- brak leczenia antybiotykiem może prowadzić do rozwoju groźnych powikłań po anginie, szczególnie u dzieci. Powikłaniem może być sepsa, wstrząs, gorączka reumatyczna czy nawet uszkodzenie serca
- nieleczone dziecko często staje się bezobjawowym nosicielem, co powoduje nawracanie choroby (30% dzieci jest nosicielami S.pyogenes). Angina ropna może nawracać nawet co 3 miesiące.
Bibliografia:
1. Siewert B.: Bakteryjne zakażenia górnych dróg oddechowych u dzieci, Pediatria po Dyplomie, 2017, 05.
2. Dzierżanowska D., Semczuk K., Pawińska A.: Zasady wykonywania wymazu z gardła na posiew oraz bezpośredniego testu na obecność antygenu Streptococcus pyogenes u dzieci z podejrzeniem anginy paciorkowcowej, Medycyna Praktyczna.
3. Dziekiewicz M., Radzikowski A.: Angina paciorkowcowa – zasady diagnostyki i leczenia, Pediatr Med Rodz 2016, 12 (2), p. 141–149.
Autor: Monika Byrska
Biotechnolog, diagnosta laboratoryjny. Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego i Politechniki Śląskiej. Doświadczenie i wiedzę zdobytą w dziedzinie medycyny laboratoryjnej, szczególnie z zakresu Immunologii i Autoagresji - wykorzystuje do propagowania badań profilaktycznych oraz samokontroli zdrowia. Autor działu Diagnostyka w magazynie Lek w Polsce.